Ana tasarımcısı ve yüklenicisi Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom olan Belarus Nükleer Güç Santrali’nin, 3+ nesil VVER-1200 reaktörlü ilk enerji ünitesi, 3 Kasım saat 12.03’te ilk kez ağ ile senkronize edildi. Böylece Belarus NGS, Belarus Cumhuriyeti’nin enerji iletim şebekesi için ilk kilovat saat elektriğini üretti.

Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nde de kullanılan 3+nesil VVER-1200 reaktörlerle donatılan Belarus NGS’nin 1’nci ünitesi, Rusya dışında bulunan en yeni Rus tasarımı 3+ nesil reaktör teknolojisine sahip olan ilk ünite olma özelliğini taşıyor. Rosatom Genel Müdürü Alexei Likhachev, bu önemli gelişme hakkında şöyle konuştu: “İlk nükleer kilovat saatlik elektriğin Belarus’un enerji iletim şebekesine girmesi, cumhuriyet için nükleer çağın başlangıcını simgeleyen bir milattır. Bu Belarus ve Rus uzmanlarından oluşan büyük bir ekibin uzun ve verimli çalışması sayesinde mümkün olmuştur. Şüphesiz, ünitenin ticari işletmeye alınmasından önce yapılması gereken çok iş var. Ancak bugün bile Rusya dışında, Rus teknolojileri kullanılarak inşa edilen 3+ nesil ilk nükleer santral olan Belarus NGS projesinin başarısından bahsedebiliriz.”

Concern Rosenergoatom A.Ş. Genel Müdürü ve Mühendislik Şirketi Atomstroyexport A.Ş’nin inşaat süreçlerinden sorumlu Birinci Başkan Yardımcısı Andrei Petrov ise konu ile ilgili şu değerlendirmelerde bulundu: “Belarus NGS’nin temelini oluşturan NGS-2006 projesi, uluslararası nükleer piyasada gelecek vaat eden ve talep gören projelerden biridir. Bugün Finlandiya, Macaristan, Türkiye, Bangladeş, Çin ve diğer ülkeler, Rusya tarafından tasarlanan VVER-1200 reaktörlere sahip 3+ nesil güç ünitelerine sahip nükleer santrallerin ana müşterileri haline geldi. Bütün bunlar, Rus nükleer teknolojilerinin güvenilirliğini ve verimliliğini doğruluyor.”

Belarus NGS’nin 1’nci ünitesinin reaktör çekirdeğine 7 Ağustos 2020 tarihinde, taze nükleer yakıt demetleri yüklenmişti. Reaktör 11 Ekim’de ise fiziksel güç verme aşamasında minimum kontrol edilebilir güç (nominal gücün yüzde 1’inden düşük) seviyesine getirildi. 23 Ekim 2020 tarihinde GP Belarus NGS ve Rosatom Devlet Kuruluşu tasarım bölümü AO IK ASE, Belarus Cumhuriyeti Acil Durumlar Bakanlığı’ndan güç ünitesinin şebekeye bağlantısını sağlayan devreye alma çalışmaları için izin aldı. Bu çalışmalar, nominal gücünün yüzde 1’den yüzde 50 seviyesine kadar reaktör tesisinin kademeli bir artışla devreye alınması, güç ünitesinin Belarus Cumhuriyeti’nin elektrik şebekesine bağlanması ve reaktör tesisi yüzde 50 güçte çalışırken dinamik denemelerin yapılması gibi çalışmaları kapsıyordu. Bu aşamaya ilişkin devreye alma çalışmalarının Aralık 2020 başında tamamlanması planlanıyor. Ardından ise deneme-işletme aşamasına geçilmesi öngörülüyor. Belarus NGS’nin 1’nci güç ünitesinin ticari işletmeye alınma işleminin ise 2021’in ilk çeyreğinde gerçekleştirilmesi planlanıyor.

Belarus NGS’nin 1’nci ünitesi, Rusya dışında tesis edilen en yeni Rus tasarımı 3+ nesil reaktör teknolojisine sahip olan ilk ünite olma özelliğini taşıyor. Halihazırda Rusya’da aynı tipte 3 adet güç ünitesi başarıyla işletiliyor. Bu ünitelerden ikisi Novovoronej NGS’ye, diğeri ise Leningrad NGS’ye ait. 22 Ekim tarihinde ise Rusya’da 3+ nesil güç ünitelerinin dördüncüsü olan Leningrad NGS’nin 6’ıncı ünitesinin ilk şebekeye bağlanması gerçekleştirilmişti.

VVER-1200 reaktörlü yeni 3+nesil güç üniteleri, VVER-1000 reaktörlü önceki nesil güç üniteleriyle karşılaştırıldığında, güvenliğini ve ekonomik özelliklerini önemli ölçüde artıran birtakım avantajlara sahip. Bu güç üniteleri, enerji ünitesinin güvenliğini sağlamak ve radyoaktif maddelerin çevreye salınımını önlemek adına tasarımda bir dizi kapsamlı teknik çözüm öngörülerek hayata geçirildi. Güç ünitesi çift koruma kabı ile donatıldı. İç koruma kabı reaktör tesisinin bulunduğu muhafazanın sızdırmazlığını sağlarken, dış koruma kabı ise ünitenin kasırgalara, depremlere ve benzeri çevresel etkilere ve insan kaynaklı unsurlara karşı korunmasına yarıyor. Güç ünitesinin pasif güvenlik sistemleri, elektrik kaynağının tamamen kesilmesi durumunda bile çalışmaya devam ederken, aktif sistemlerin katılımı ve operatörün müdahalesi olmadan tüm güvenlik işlevlerini de yerine getirebiliyor. Pasif ısı çekiş sistemi, güç kaynağının tamamen kesilmesi durumunda reaktör çekirdeğinden uzun süreli ısı çekişini sağlıyor, ihtiyaç halinde ise dışardan herhangi bir müdahale olmadan devreye girerek sadece doğal faktörlerin etkisi ile çalışabiliyor. Birinci ve ikinci aşama hidro-akümülatör tankları sayesinde, acil bir durumda birinci çevrimde basınç belli bir seviyenin altına düştüğünde reaktöre soğutucu verilerek çekirdeğin soğutulması sağlanıyor. Böylece nükleer tepkime, nötronları soğutan çok miktarda bor içeren su ile durduruluyor.

Güç ünitesinin koruma kabının alt kısmına, tasarıma uygun olarak reaktör çekirdeğinin bozunumuna sebep olabilecek herhangi bir kaza durumunda eriyiğin tutulması ve soğutulması için tasarlanmış bir eriyik tuzağı ya da kor tutucu kuruluyor. Kor tutucu, koruma kabının bütünlüğünü korumasına yardımcı olarak ciddi kazalarda bile radyoaktif maddelerin çevreye salınmasını önlüyor. Tüm bu sayılan avantajlara ilave olarak, VVER-1200 tipi 3+ yeni nesil reaktörlerinin tasarımında, reaktör kapasitesi de yüzde 20 oranında artırıldı. Bakım personelinin sayısının önemli ölçüde azaltıldığı yeni nesil reaktörlerde, ana ekipmanın tasarım ömrü 30 yıldan 60 yılına çıkarılarak iki katına ulaştırıldı. Ayrıca çalışma ömrünün 20 yıl daha uzatılması imkanı da bulunuyor.

Belarus NGS için nükleer adanın ana ekipman tedarikçiliği görevini, Rosatom’un Makine Bölümü Atomenergomash Şirketi üstleniyor. Yakıt demetleri, Novosibirsk Kimyasal Konsantre Fabrikasında Rosatom’un yakıt bölümü TVEL şirketi tarafından üretiliyor. Yakıt demetlerinin zenginleştirme seviyesi, yüzde 1.3 ile yüzde 4.4 arasında değişiyor.

Rosatom, günümüzde alanında dünya lideri olmasının yanı sıra, kendi ülkesinin sınırları dışında nükleer enerji santrallerinin seri yapımını gerçekleştiren dünyadaki tek şirket olarak öne çıkıyor. Dünyada, 78’i VVER tipi reaktörlü olmak üzere, Rus tasarımına göre tesis edilen nükleer santral sayısı 102’yi buluyor. Şu anda Rosatom’un uluslararası portföyünde, 12 ülkede çeşitli uygulama aşamalarında olan VVER tipi 36 adet ünite mevcut. Bunların 25’i de 9 ülkede hala inşaat aşamasında bulunuyor.