Afrika’da yaşayan gergedanların izinsiz avlanmasının önüne geçmek için yenilikçi ve nükleer bilim temelli bir küresel proje geliştirildi. Güney Afrika’daki Witwatersrand (WITs) Üniversitesi tarafından başlatılan ve 13 Mayıs’ta tanıtımı yapılan “Rhisotope Projesi” kaçak gergedan avını büyük ölçüde azaltmayı öngörüyor.

Proje, Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom, Avustralya Nükleer Bilimi ve Teknolojisi Kuruluşu (ANSTO), ABD Colorado Eyalet Üniversitesi ve Güney Afrika Nükleer Enerji Şirketinin (Necsa) yanı sıra dünya çapındaki bilim insanları ve Güney Afrikalı gergedan sahipleri ile veteriner hekim Dr. William Fowlds’un işbirliğiyle yürütülecek.

Gergedanların boynuzlarına izotoplar yerleştiriliyor

Rosatom’un ana destekçisi ve ortağı olduğu ve üniversitelerle nükleer enerji alanında faaliyet gösteren kuruluşlar arasındaki uluslararası teknolojik işbirliğinin eşsiz bir örneği olan projenin tanıtımı, projenin önemli işbirliği ortaklarından Bufaalo Kloof Özel Vahşi Hayvan Koruma Parkında yapıldı. Projenin tanıtım gününde aynı zamanda ilk aşama da başlatılarak, eser miktarda ve tamamen zararsız kararlı izotoplar iki gergedanın boynuzlarına dikkatlice yerleştirildi. Önümüzdeki 3 ay boyunca bilim insanları bu gergedanları gözlemleyecek ve izotopların boynuz ve hayvanla nasıl bir etkileşime girdiğini anlamak için hayvandan alınan çeşitli örnekleri analiz edecek. Bu araştırmanın temel özelliği, bu nadide hayvanların boynuzlarına yerleştirilen radyoaktif izotopların hayvana zarar vermediğini teyit etmek olacak. Uygun radyoaktif izotop ve bunun miktarı, bilgisayarlı ve hayalet (phantom) modelleme yöntemlerinin kullanılmasıyla tespit edilecek.

Projenin ana kahramanları ve öncüleri ise seçilen iki gergedan oldu. Bu gergedanlardan İgor, ismini sivil nükleer teknolojinin gelişmesine önemli katkıları olan Sovyet Nükleer Fizikçi İgor Kurçatov’dan alırken, diğer gergedan Denver ise adını projeye büyük katkı sağlayan Colorado Eyalet Üniversitesinin bulunduğu Colorado eyaletinin başkentinden alıyor.

“Güney Afrika, 5 büyük hayvanın birden görülebildiği birkaç ülkeden biri”

Güney Afrika’nın Johannesburg şehrinde yer alan Witwatersrand Üniversitesi Radyasyon ve Sağlık Fiziği Birimi Direktörü Profesör James Larkin, Güney Afrika’nın, Afrika’da yaşayan 5 büyük hayvanın birden görülebildiği birkaç ülkeden sadece biri olduğuna dikkati çekti. Larkin, “Bunu korumak için iki sebepten ötürü çok çalışmalıyız. Birincisi, insanların vahşi yaşam parkında çalışmaya devam edebilmeleri için; diğeri de parkın çevresinde yaşayan ve çalışan herkes için. Şunu anlamanız gerekiyor; bir gergedanı sadece bir kere vurabilirsiniz ama fotoğrafını ya da videosunu yüzlerce, hatta binlerce kez çekebilirsiniz. Bu da insanların bu güzel hayvanları görmek için bölgeye gelmeye devam etmeleri, böylece çok sayıda insana iş imkanı sunulması ve ekonominin büyümesi demektir” diye konuştu.

Gergedan boynuzlarına talebin azaltılması hedefleniyor

Çok boyutlu bir proje olan Rhisotope Projesinin dayandığı temel ilkeler arasında, gergedan boynuzlarının değerinin ve dolayısıyla bu boynuzlara yönelik talebin azaltılması, toplumsal kalkınma ve yatırımın artırılması, eğitim, gergedan araştırmaları ve veri toplama bulunuyor. Proje, bu ilkeler doğrultusunda uluslararası pazarda gergedan boynuzuna olan talebi azaltmanın yanı sıra, boynuzun uluslararası sınır geçişlerinde daha kolay tespit edilebilir hale getirilmesini de amaçlıyor. Uzmanlar, bu projenin, dünyanın dört bir yanındaki limanlara yerleştirilen 10 binin üzerinde radyasyon tespit cihazı sayesinde boynuz sevkiyatını zorlaştıracağına ve kaçakçıların tespit edilip yakalanması ihtimalini önemli ölçüde artıracağına inanıyor.

“Nükleer bilimin, sadece gergedanları değil, gezegenimizin tamamını korumada temel rol oynayacağına inanıyoruz”

Kullanılan teknik, araştırmaların tamamlanmasının ve projenin işe yaradığının kanıtlanmasının ardından, Afrika kıtasının yanı sıra diğer ülkelerdeki kamu ve özel gergedan sahiplerinin de kullanımına sunulacak. Bu yöntemi kullanarak kaçak hayvan avının önüne geçmek isteyen koruma örgütlerine tekniğin fikri mülkiyet haklarının yanı sıra, eğitim ve destek imkanı da ücretsiz olarak temin edilecek.

Rosatom Orta ve Güney Afrika CEO’su Ryan Collyer, şirket olarak gergedanların neslinin tükenmesinin önüne geçebilecek bu girişimde temel rol oynamaktan duydukları gururu dile getirerek, “Afrika gergedanını içinde bulunduğu zor durumdan kurtarmak adına başlatılan bu küresel girişimin gösterdiği üzere, bilimin sınırların ve siyasetin ötesine geçebildiğini görmekten dolayı mutluyuz. Bilimin, özellikle de nükleer bilimin, sadece gergedanları değil, gezegenimizin tamamını korumada temel bir rol oynayacağına inanıyoruz” şeklinde konuştu.

9 bin 600’ün üzerinde gergedan kaçakçılar tarafından öldürüldü

Güney Afrika, dünyadaki gergedanların yüzde 90’ına ev sahipliği yapıyor. 2010-2019 yılları arasında 9 bin 600’ün üzerinde gergedan kaçakçılar tarafından öldürüldü. Gergedan boynuzu ticareti, uluslararası anlamda yasadışı ve yasak olmasına karşın, yasadışı boynuz satışını destekleyen ve aralarında Vietnam, Çin, Kamboçya, Hırvatistan ve Kuzey Kore’nin de bulunduğu birçok ülke var. Günümüzde gergedan boynuzu kaçakçılığı sadece başlı başına bir sektör haline gelmekle kalmayıp aynı zamanda büyük suç örgütlerinin gelir kaynaklarından biri haline de gelmiştir.